สาเหตุภาวะมีบุตรยากเกิดจากอะไร?

ภาวะมีบุตรยากสามารถเกิดได้จากหลายสาเหตุ พบได้บ่อยจากอายุที่เพิ่มมากขึ้น โดยภาวะมีลูกยากจะเริ่มพบเมื่ออายุ 35 ปีขึ้นไป ปัญหาร่างกายจำพวกระบบสืบพันธุ์ต่างๆ จากฝ่ายหญิงประมาณ 20% และปัญหาจากฝ่ายชาย เช่น ปัญหาอสุจิ ประมาณ 30-40% หรือจากทั้งสองฝ่ายร่วมกัน รวมถึงไม่ทราบสาเหตุอีกประมาณ 5-10%

นอกจากนี้สาเหตุของภาวะมีลูกยากยังรวมไปถึงพฤติกรรมการใช้ชีวิตประจำวันของฝ่ายหญิงและฝ่ายชายด้วย เช่น ติดแอลกอฮอล์ สูบบุหรี่มากจนเกินไป หรือความเครียด สาเหตุเหล่านี้ส่งผลให้เกิดภาวะมีบุตรยาก ฝ่ายชายมีอสุจิน้อยลง การทำงานของรังไข่ในฝ่ายหญิงผิดปกติ เป็นต้น

โดยสาเหตุของภาวะมีบุตรยากจากฝ่ายชายและฝ่ายหญิงมีดังต่อไปนี้

สาเหตุจากฝ่ายชาย (Male Factor)

• ปัญหาอสุจิ เช่น ปริมาณตัวอสุจิน้อย หรือตรวจไม่พบตัวอสุจิในน้ำอสุจิ การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิ (Semen Analysis) จะช่วยบอกถึงสุขภาพของอสุจิ ตัวอสุจิ รูปร่าง ความเข้มข้น การเคลื่อนที่ โดยตรวจผ่านกล้องจุลทรรศน์ แม้ว่าฝ่ายชายจะมีปัญหาอสุจิก็สามารถมีบุตรได้ หากเข้ารับการตรวจหาสาเหตุให้แน่ชัดเพื่อการรักษาอย่างถูกต้อง และเหมาะสม
• การติดเชื้อที่ระบบอวัยวะสืบพันธุ์ และระบบอวัยวะเพศ เช่น ต่อมลูกหมากอักเสบ โรคเริมอวัยวะเพศ โรคหนองใน เพราะอาจทำให้ทางเดินน้ำอสุจิเกิดภาวะตีบแคบ ส่งผลให้มีปัญหาในการสร้างเชื้ออสุจิ
• ภาวะฮอร์โมนเพศต่ำ (Hypogonadism) ส่งผลให้ลูกอัณฑะไม่สามารถทำหน้าที่ได้อย่างปกติ
• เส้นลำเลียงน้ำเชื้ออสุจิโป่งพอง (Varicocele) ทำให้ขัดขวางการเคลื่อนที่ของอสุจิ
• โรคต่างๆ ที่มีผลต่อภาวะเจริญพันธุ์ เช่น โรคตับ โรคไต โรคเม็ดเลือดขาวรูปเคียว เป็นต้น
• ขาดสารบางอย่าง เช่น สาร Folic Acid หรือ Lycopene ซึ่งพบมากในผักใบเขียว มะเขือเทศ
• ปัญหาเกี่ยวกับเรื่องทางเพศ เช่น การหลั่งเร็ว หรือการหย่อนสมรรถภาพทางเพศ
• ปัจจัยต่างๆ ในการดำเนินชีวิต เช่น การรักษาโรคด้วยรังสี การได้รับสารพิษอย่างตะกั่ว หรือยาฆ่าแมลง มีการใช้สารเสพติด ดื่มแอลกอฮอล์ สูบบุหรี่ รวมถึงออกกำลังมากไปก็อาจทำให้ระดับเทสโทสเตอโรนต่ำ การผลิตอสุจิลดลง อีกทั้งอาบน้ำร้อนบ่อยๆ ก็ส่งผลให้เกิดภาวะมีบุตรยากในฝ่ายชาย

สาเหตุจากฝ่ายหญิง (Female Factor)

• ปัญหาภาวะไม่ตกไข่ (Anovulation) หรือภาวะตกไข่ผิดปกติ (Ovulation disorder) คือการที่ไม่มีไข่ตกออกมาจากรังไข่ เมื่อไข่ไม่ตกก็จะทำให้ประจำเดือนไม่มาหรือมาผิดปกติ หากรอบเดือนน้อยกว่า 21 วัน หรือมากกว่า 36 วัน อาจเป็นสัญญาณของการมีภาวะตกไข่ผิดปกติ ถ้าฝ่ายหญิงไม่รักษาภาวะไข่ตกนี้อาจมีโอกาสการตั้งครรภ์ลดน้อยลง เพราะมีการตกไข่น้อยกว่าปกติ

• ปัญหาบริเวณท่อนำไข่ (Tubal Factor) ท่อนำไข่นั้นเป็นอวัยวะสำคัญที่ไข่กับอสุจิจะมาพบกันเพื่อปฏิสนธิ หากท่อนำไข่มีความผิดปกติ เช่น ท่อนำไข่มีการตีบตัน ไข่จะไม่สามารถเดินทางมาปฏิสนธิกับอสุจิได้ หรือถ้าเกิดการปฏิสนธิขึ้น ตัวอ่อนก็จะไม่สามารถเดินทางมาฝังตัวที่มดลูก ส่งผลให้เกิดการท้องนอกมดลูกได้ อีกหนึ่งปัญหาบริเวณท่อนำไข่ที่ส่งผลให้มีลูกยากคือ ท่อนำไข่อุดตันจากการทำหมัน หรืออุดตันจากการอักเสบติดเชื้อ การผ่าตัดอุ้งเชิงกราน รวมถึงภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่

• ความผิดปกติของมดลูก เช่น การมีติ่งเนื้อในโพรงมดลูก (Endometrial polyp) เนื้องอกในโพรงมดลูก (Submucous Myoma) พังผืดในโพรงมดลูก (Intrauterine Adhesion) ก่อนรักษาภาวะมีลูกยากควรทำการผ่าตัดก่อนการรักษา เพื่อเพิ่มอัตราการตั้งครรภ์

• ภาวะประจำเดือนหมดก่อนวัย หรือวัยทองก่อนวัยอันควร ก็เป็นหนึ่งในสาเหตุมีบุตรยากของฝ่ายหญิง เนื่องจากมดลูกและรังไข่ทำงานผิดปกติ ฟองไข่ในรังไข่สลายเร็วกว่าปกติ หรือมีไข่ในฟองไข่แต่ไข่ไม่สามารถสร้างฮอร์โมนได้ ปกติแล้วอาการวัยทองจะเริ่มเกิดขึ้นในผู้หญิงอายุ 45-50 ปี แต่ภาวะประจำเดือนหมดก่อนวัยอันควรนี้สามารถเกิดได้ในอายุต่ำกว่า 30 ปี

คู่สมรสหรือฝ่ายหญิงที่วางแผนอยากมีลูกในอนาคตควรเข้ารับการ ฝากไข่ ในขณะอายุยังน้อยเพื่อรักษาไข่ที่ยังสมบูรณ์ไว้ เพราะอายุที่มากขึ้นจะส่งผลให้ฝ่ายหญิงมีลูกยาก

ภาวะมีบุตรยากโดยไม่ทราบสาเหตุ (Unexplained Infertility)

ภาวะมีบุตรยากโดยไม่ทราบสาเหตุสามารถพบได้ร้อยละ 5-10 ของคู่สมรสทั้งหมด โดยภาวะมีลูกยากแบบไม่ทราบสาเหตุนี้คือการที่คู่สมรสได้รับการตรวจร่างกายหาเพื่อหาสาเหตุของการมีลูกยากทั้งหมดแล้ว เช่น ตรวจหาความผิดปกติบริเวณอุ้งเชิงกราน ภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ตรวจวิเคราะห์คุณภาพของอสุจิ เป็นต้น แต่ไม่พบความผิดปกติใดๆ ส่วนมากภาวะมีบุตรยากแบบไม่ทราบสาเหตุมักจะพบในระหว่างการทำเด็กหลอดแก้วจากขั้นตอนการปฏิสนธิ

ทั้งนี้เพื่อหาสาเหตุของภาวะมีบุตรยาก คู่สมรสที่อยากมีลูกควรเข้าปรึกษาแพทย์เพื่อประเมินหาสาเหตุและรับการรักษาอย่างถูกต้องทั้งฝ่ายหญิงและฝ่ายชาย